BAĞIMLILIKTA İYİLEŞME VE KENDİNE YARDIM GRUPLARI

Madde bağımlılığı hastalığının tedavisi ülkemizde genel olarak klinik ortamda yürütülmektedir. Fakat genellikle tedavilerini klinikte tamamlayan hastalar taburcu olduktan sonra sürdürülebilir bir düzelme gösterememekte ve kaymalar yaşamakta.

Madde bağımlığı müdahale süreçlerinde hizmet veren kurumların, taburcu ettikten sonra kâğıt üzerinde “hasta takip” mekanizmaları vardır. Fakat çeşitli sebeplerden ötürü bu mekanizmalar işler değildir.

Klinik ortamdan çıktıktan sonra madde bağımlısı bireyin psikososyal dayanıklılığını artıramadığında kayma yaşaması çok olası bir durumdur.

Bu noktada taburcu olan kişilerin, daha önce bu süreçleri yaşamış ve sürdürebilir bir temizlik yaşamış kişilerle, deneyimlerini paylaşmaları, bu süreci yaşayan başka kişilerin de var olduğunu bilmeleri ve bir destek görmeleri açısından son derece önemlidir.

Kendine Yardım Grupları bu noktada, hastalara ve ailelerine son derece yardımcı olmaktadır. Kendine Yardım süreci, temelde değişim için ısrar etmeyen, dikteden uzak, paylaşımcı, gözdağı vermemeye özen gösteren, mahremiyete saygılı, güvenli, rahat bir ortamda yeni bir yönelimin sağlanması olarak tanımlanmıştır.

Özellikle madde bağımlısı kişilerin Kendine Yardım Gruplarını, damgalanmama ve “adsız” lığın korunması sebebiyle tercih ettikleri düşünülmektedir. Geleneksel toplum yapısında, aile ve arkadaşlar sosyal destek sistemi olarak düşünülebilir.

Fakat modern sanayi toplumunda, aile ve toplum bağları genellikle hareketlilik ve diğer toplumsal değişimler nedeniyle bozulmaktadır. Bu sebepten, insanlar genellikle karşılıklı çıkarları ve sorunları paylaşan insanlar ile bir araya gelmeyi tercih etmektedir.

Kendine Yardım Gruplarında, belirli sosyal destek türleri ortaya çıkar. Kendini açıklama yoluyla üyeler hikâyelerini, hislerini, sorunlarını ve değişim süreçlerini paylaşırlar. Yalnız olmadıklarını öğrenirler.

Kendine Yardım Grubu üyelerinin birbirlerine olan bağlılığı, yaşadıkları sorunu yaşamlarında kontrol edebilmelerini ve kendi güçlerini keşfedebilmelerini sağlamaktadır.

Grup üyeleri ortak bir sorun etrafında bir araya geldikleri için damgalanma yaşamamaktadırlar. Yargılanmadıkları bir topluluk önünde “adsız bir kimlik” ile duygu ve düşüncelerini dile getirebilme arzusu ile bir araya gelmektedirler.

Birbirlerine duygusal, sosyal ve pratik destek verirler. Damgalamayı birlikte anlamaya ve bunlarla mücadele etmeyi öğrenmeye, kendi öz saygılarını ve öz-yeterliliklerini geliştirmeye çalışırlar.

Üyelerin stres, kayıp ve kişisel değişim ile başa çıkmayı öğrendikleri bu süreç, “bilişsel yeniden yapılanma süreci” olarak tanımlanmaktadır.

Kendine Yardım Grupları madde bağımlılığı hastalığı süreçlerini daha önce tecrübe etmiş bireylerden oluşmaktadır. Aynı zamanda madde bağımlısı bireylerin ailelerinin oluşturdukları Aile Yardım Grupları da bulunmaktadır. Hastaneden taburcu olduktan sonra Kendine Yardım Gruplarına devam eden hastaların temiz kalma süreçlerinde gözle görülür artışlar olduğu gözlenmektedir.

Bu gruplarda sadece deneyim paylaşımı yapılmamaktadır. Madde bağımlısı bireylerin profilleri çok geniş bir skalaya yayılmıştır. Hastaların bazıları klinik süreçlerde psikoeğitim ve psikososyal destek programlarına uyum sağlama konusunda zorluklar çekmesi sebebiyle, klinikte uygulanan psikoeğitim süreçlerinden görece daha az faydalanmaktadır.

Kendine Yardım Gruplarında, bağımlılığın doğası, hastalığın bilinmeyenleri ve temiz kalma stratejileri gibi konularda birbirlerine destek olurlar. Bağımlı kişiler genel olarak klinikte yaşadıkları olumsuz tecrübeleri bu gruplarda yaşamamakta ve görece daha ait hissettikleri bir ortamda, ilgili konularda bilgi sahibi olmaktadır.

Madde bağımlılığı hastalığı kişiyi son derece dar bir sosyal çevreye hapsetmektedir. Bu dar sosyal çevre, kullanım sürekli hale geldikçe daha da daralmaktadır. Madde bağımlısı birey, bir süre sonra sadece madde bağımlıları ile iletişim kurar hale gelmektedir.

Madde kullanımının kesilmesinin hemen ardından kişinin, sosyal çevresini tamamen değiştirmesi çok kolay değildir. Madde kullanım süreçlerinde temas halinde olduğu çevreyle ilişkisini kesebilse dahi, madde kullanmayan yeni arkadaşlar edinmek uzun zaman alabilmektedir.

İşte tam da bu geçiş sürecinde, geçmişinde madde öyküsü bulunan, o süreçleri deneyimlemiş fakat şu an temiz kalmayı başarmış kişiler ile irtibat kurmak çok önemlidir.

Aynı zamanda temiz kalmayı başarmış bireylerden, meslek profesyonellerinden alamadıkları desteği daha kolay aldıkları yadsınamaz bir gerçekliktir. Saat sınırlaması olmaksızın birbirleriyle yaptıkları telefon görüşmeleri bunlardan sadece biridir.

Özellikle aşerme anında irtibat kurduğu iyileşme arkadaşları, temiz kalma sürecini daha da uzatabilmelerini mümkün kılmaktadır.

NARKOTİK ANONİMLER (NA)

Adsız Alkoliklerin ardından 12 basamak modelinden modellenen çok sayıda Kendine Yardım Grubu bulunmaktadır. Al-Anon, Nar-Anon, alkol bağımlısı ve uyuşturucu madde bağımlısı bireylerin ailelerinin kurduğu gruplardır.

Yurtdışı örneklerde, borçlular, boşananlar, kumarbazlar veya işkolikler için de anonim gruplar bulunmaktadır. Bu “anonim” gruplar üyelerinin adsızlığını korurken, çeşitli bağımlılık davranışlarından kurtulmalarına yardımcı olur.

Adsız Narkotik, Adsız Alkoliklerin ardından en aktif çalışan Kendine Yardım Grubu olarak değerlendirilmektedir. Son yıllarda madde kullanım oranlarının giderek artması grubun daha bilinir olmasına sebep olmuştur.

Kendine Yardım Gruplarının önemli ilkelerinden biri adsızlıktır. Grubun anonim olması, özellikle madde bağımlıları için son derece önemlidir.

Alkol bağımlılığı ile kıyaslandığında, uyuşturucu madde kullanımının ve satışının suç teşkil etmesi sebebiyle, uyuşturucu bağımlılarında yardım isteme davranışı alkol bağımlılarına nazaran daha az görülmektedir.

Adsız Narkotik (NA) kendini iyileşmekte olan bağımlılar için çalışan toplum tabanlı, kar amacı gütmeyen, uluslararası bir organizasyon olarak tanımlamaktadır.

130’un üzerinde ülkede faaliyet gösteren Adsız Narkotik (NA) üyeleri birbirlerinden uyuşturucu maddeler olmadan nasıl yaşayacaklarını ve bağımlılığın yaşamlarındaki etkilerinden nasıl sıyrılacaklarını öğrenirler.

Uyuşturucu madde kullanmayı bırakmak isteyen herhangi biri Adsız Narkotik (NA) üyesi olabilir. Üyelik belirli bir uyuşturucuyu kullanan bağımlılar ile sınırlı değildir. Alkol dahil yasal olsun olmasın, uyuşturucu sorunu olabileceğini düşünen herkes NA’ ya içtenlikle kabul edilir.

NA’ da iyileşme, belirli bir uyuşturucuya değil, bağımlılık sorununa odaklanır.

Alkol ve madde bağımlılığı alanında çalışan Kendine Yardım Grupları 12 Basamaklı İyileşme metodunu benimsemiştir.

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ KAYNAKLARINDAN ALINTI

Cengiz Akkaya